کد مطلب:30798 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » اعتقادات

قوانين و شرايط استدلال و استنتاج چيست؟

براي رسيدن به (مدلول) يقيني احتياج به شناخت راههاي استدلال منطقي داريم و روش استدلال و استنتاج بر سه نحو است: 1 - قياس 2 - تمثيل 3 - استقراء

در حقيقت اگر بخواهد استلال، قطعي و يقيني و بدون شبهه و شك باشد، بايد از راه قياس منطقي وارد شد و الا تمثيل و استقراء روشهاي يقيني براي رسيدن به نتيجه نيستند.

اما قياس كه روش علمي است. به اين صورت است كه هر قياسي مشتمل بر يك عده قضاياي يقيني باشد زيرا اگر يكي از مقدمات يقيني نباشد نتيجه، يقيني نخواهد بود چون نتيجهاي كه بدست ميآيد تابع أخسّ مقدمتين است. مثلاً اگر بگوئيم: (اين ميز است) و (گمان ميكنم كه هر ميزي از چوب باشد) نميتوانيم به نتيجه قطعي دست يابيم يعني نميتوانيم به طور قطع بگوئيم. (اين ميز از چوب است) بنابراين شرط اساسي براي نتيجهگيري اين است كه مقدماتي كه در طريق استدلال است، هم يقيني باشد. هر گاه از مقدمات علمي به نتيجه يقيني دست يافتيم به اين استدلال قياس ميگويند بنابراين شرط استنتاج بر نحو قياس اين است كه مقدمات يقيني باشد، شرط ديگر اين نحوه استدلال اين است كه واسطهاي در كار باشد تا به وسيله آن بتوانيم به نتيجه برسيم. مثلاً ميگوئيم: (اين چوب است). و (هر چوبي و زنش از آب سبكتر است). پس نتيجه ميگيريم كه اين چوب نيز از آب سبكتر است. همان طور كه مشاهده ميشود حد وسط يا واسطه در استدلال كلمه چوب است. شرط سوم اين است كه مقدمه دوم (كبري) كلي باشد. شرط چهارم اين است كه مقدمه اولي (صغري) قضيه موجبه (مثبت) باشد و منفي نباشد اين يك شكل از اشكال اربعه قياس است اين قياس داراي 4 شكل است.(1)

پينوشتها:

1 - با استفاده از محمد رضا مظفرالمنطق، ج2، ص 240.